ศูนย์วิจัยข้าวราชบุรี

งานผลิตเมล็ดพันธุ์

รายละเอียด

หมวด: งานวิจัยและพัฒนา

ฮิต: 1916

เมล็ดพันธุ์ชั้นพันธุ์คัด

เมล็ดพันธุ์ชั้นพันธุ์คัด คือเมล็ดพันธุ์ที่ได้จากการปลูกเมล็ดพันธุ์จากรวงของสายพันธุ์ที่ได้รับ
การปรับปรุงพันธุ์แล้วโดยปลูกรวงต่อแถวและได้รับการควบคุมตรวจสอบสายพันธุ์อย่างใกล้ชิด
ตามหลักวิชาการ โดยนักปรับปรุงพันธุ์ เมล็ดพันธุ์คัดนี้ผลิตโดยกลุ่มผลิตเมล็ดพันธุ์ ของศูนย์
วิจัยข้าว กรมการข้าว เพื่อให้ได้เมล็ดพันธุ์ที่สมบูรณ์ถูกต้องตรงตามพันธุ์และได้มาตรฐานตาม
ปริมาณที่ต้องการเพื่อนำไปใช้เป็น “เมล็ดพันธุ์ข้าวปลูก” ในการปลูกเป็น
พันธุ์หลัก ในปีต่อไป

การเตรียมพื้นที่

- เลือกพื้นที่ที่มีประวัติแปลงดี  ฤดูที่ผ่านมาไม่เป็นแหล่งโรคแมลง

- มีการเว้นช่วงระหว่างฤดูปลูก

- เตรียมดินดี เทือกดี

- ระดับแปลงราบเรียบ สม่ำเสมอ

- ระบบควบคุมน้ำดี

การเตรียมรวง

คัดเลือกรวงที่มีลักษณะตรงตามพันธุ์ มีเมล็ดสะอาดสมบูรณ์ ไม่มีรอยแมลงทำลาย

การตกกล้า ทำได้ 2 วิธี

1.  การวางรวง นำรวงข้าวแช่น้ำ 1 คืน หุ้ม 1 คืน แล้ววางรวงบนแปลงกล้าให้ห่างกัน
พอควร เขี่ยระแง้ให้กระจายออกจากกัน ใช้ฝ่ามือวางบนรวงกดเมล็ดให้ติดดิน

2. การวางซอง นำซองข้าวที่นวดเมล็ดแล้ว เขย่าเบาให้เมล็ดกระจายทั่วซอง วางซอล
ลงบนแปลงตกกล้า ใช้ฝ่ามือกดซองให้แนบดิน

การปลูก
ปลูกแบบรวงต่อแถว มีความยาวของแถว 4 เมตร ระยะระหว่างแถว 33 1/3 ซม. ระยะ
ระหว่างกอ 10 ซม. ปักดำกอละ 1ต้น ระยะระหว่างผืน 1 เมตร ระยะระหว่างพันธุ์ 4 เมตร

การปักดำข้าวพันธุ์คัด ให้ดำรวงต่อแถว หากกล้าไม่พอสำหรับ 1 แถว ห้ามนำกล้าจาก
รวงอื่นมาดำต่อ และห้ามซ่อมข้าว

การดูแลรักษา

-  รักษาระดับน้ำที่ 5-10 ซม. ตลอดระยะการเจริญเติบโต

-  ใส่ปุ๋ย 3 ครั้งตามคำแนะนำ

ข้าวไม่ไวต่อช่วงแสง 16-20-0 หลังหว่าน 20 วัน หรือ 1 วันก่อนปักดำ อัตรา 25-30 กก./ไร่  
และยูเรีย (46-0-0)  ที่ระยะแตกกอ และกำเนิดช่อดอก ครั้งละ  10 กก./ไร่

ข้าวไวต่อช่วงแสง 16-20-0 หลังหว่าน 20 วัน หรือ 1 วันก่อนปักดำ อัตรา 20-25 กก./ไร่  
และยูเรีย (46-0-0)  ที่ระยะแตกกอ และกำเนิดช่อดอก ครั้งละ  5 กก./ไร่)

-  ป้องกันกำจัดศัตรูข้าว เช่น นก หนู ปู หอย วัชพืช โรคและแมลง ตามความจำเป็น

การตรวจตัดข้าวปน

การถอนพันธุ์ปนในนาพันธุ์คัด เมื่อพบพันธุ์ปนให้ตัดทิ้งทั้งแถวทุกระยะ ควรทำอย่างสม่ำเสมอ
ตามระยะการเจริญเติบโตของข้าว  5 ระยะ

1. ระยะกล้า  - สีใบ ความสูง โรค

2. ระยะแตกกอ - ความสูง สีต้น

3. ระยะออกดอก - การออกดอก ความสูง

4. ระยะโน้มรวง - ลักษณะเมล็ด รวง

5. ระยะก่อนเก็บเกี่ยว - ลักษณะเมล็ด ตรวจดูแปลงครั้งสุดท้ายก่อนเกี่ยว

การเก็บเกี่ยวข้าว

-  7-10 วันก่อนเก็บเกี่ยว ควรระบายน้ำออกให้หมด เพื่อสะดวกในการเก็บเกี่ยวและช่วย
ให้ข้าวสุกสม่ำเสมอ

-  ระยะเก็บเกี่ยวที่เหมาะสม 28 – 30 วัน หลังออกดอก เป็นระยะพลับพลึง

การเก็บเกี่ยวสำหรับปลูกเป็นพันธุ์หลักต่อไป ควรเกี่ยวแยกเป็นแถว หากมีลักษณะ
ไม่ดีควรกำจัดทิ้งทั้งแถว เกี่ยวมัดตากบนราวให้แห้งสนิท เอาแถวข้าวที่มีลักษณะดีเหมือนกัน
ตรงตามพันธุ์นวดรวมกัน ทำความสะอาด เก็บไว้ปลูกเป็นพันธุ์หลักต่อไป

เมล็ดพันธุ์ชั้นพันธุ์หลัก

เมล็ดพันธุ์ชั้นพันธุ์หลัก เป็นเมล็ดพันธุ์ผลิตจากจากพันธุ์คัด เพื่อเพิ่มปริมาณเมล็ดพันธุ์
บริสุทธิ์ให้มากขึ้น ผลิตโดยเจ้าหน้าที่กลุ่มผลิตเมล็ดพันธุ์ของศูนย์วิจัยข้าว กรมการข้าว
เพื่อให้ได้เมล็ดพันธุ์ที่สมบูรณ์ถูกต้องตามพันธุ์และได้มาตรฐานเมล็ดพันธุ์ เพื่อนำไปใช้ใน
การผลิตเมล็ดพันธุ์ขยาย ในปีต่อไป

การเตรียมพื้นที่

- เลือกพื้นที่ที่มีประวัติแปลงดี  ฤดูที่ผ่านมาไม่เป็นแหล่งโรคแมลง

- มีการเว้นช่วงระหว่างฤดูปลูก

- เตรียมดินดี เทือกดี

- ระดับแปลงราบเรียบ สม่ำเสมอ

- ระบบควบคุมน้ำดี

การเตรียมเมล็ดพันธุ์

เมล็ดพันธุ์คัดที่จะใช้ปลูกเป็นพันธุ์หลัก ต้องสะอาดปราศจากสิ่งเจือปน

การปลูก

1.  โดยวิธีปักดำ

การตกกล้า

ตกกล้าโดยใช้เมล็ดพันธุ์ 50 กรัมต่อ 1 ตารางเมตร หรือ 5 กิโลกรัมต่อ 100 ตารางเมตร
(สำหรับปักดำ 1 ไร่) ปักป้ายบอกชื่อพันธุ์ และวันตกกล้า การถอนกล้า ให้ถอนกลางแปลง
ทิ้งขอบแปลงไว้ประมาณ 10 ซม.

การปักดำ ระยะระหว่างแถว 25 ซม. ระหว่างกอ 25 ซม. ปักดำกอละ 1ต้น ระยะ
ระหว่างผืนนา 50 ซม ระยะห่างระหว่างพันธุ์ 3 เมตร  การซ่อมต้นกล้าที่ตายให้
ซ่อมโดยเร็ว ภายใน 7 วัน มิฉะนั้นข้าวจะออกดอกล่าช้า

2.  โดยวิธีหว่าน

อัตราเมล็ดพันธุ์ที่แนะนำ

นาหว่าน 15- 20 กก./ไร่

การเตรียมเมล็ดพันธุ์ก่อนปลูก

แช่น้ำ  12-24 ชม.          หุ้มเมล็ด 36-48 ชม.

การดูแลรักษา

-  รักษาระดับน้ำที่ 5-10 ซม. ตลอดระยะการเจริญเติบโต

-  ใส่ปุ๋ย 3 ครั้งตามคำแนะนำ

ข้าวไม่ไวต่อช่วงแสง

16-20-0 หลังหว่าน 20 วัน หรือ 1 วันก่อนปักดำ อัตรา 25-30 กก./ไร่  และ

ยูเรีย (46-0-0)  ที่ระยะแตกกอ และกำเนิดช่อดอก ครั้งละ  10 กก./ไร่

ข้าวไวต่อช่วงแสง

16-20-0 หลังหว่าน 20 วัน หรือ 1 วันก่อนปักดำ อัตรา 20-25 กก./ไร่  และ

ยูเรีย (46-0-0)  ที่ระยะแตกกอ และกำเนิดช่อดอก ครั้งละ  5 กก./ไร่)

-  ป้องกันกำจัดศัตรูข้าว เช่น นก หนู ปู หอย วัชพืช โรคและแมลง ตามความจำเป็น

การตรวจตัดข้าวปน

เมื่อพบพันธุ์ปนให้ถอนทิ้งทั้งกอ ควรทำอย่างสม่ำเสมอตามระยะการเจริญเติบโตของข้าว

1. ระยะกล้า  - สีใบ ความสูง โรค

2. ระยะแตกกอ - ความสูง สีต้น

3. ระยะออกดอก - การออกดอก ความสูง

4. ระยะโน้มรวง - ลักษณะเมล็ด รวง

5. ระยะก่อนเก็บเกี่ยว - ลักษณะเมล็ด ตรวจดูแปลงครั้งสุดท้ายก่อนเกี่ยว

การเก็บเกี่ยวข้าว

-  7-10 วันก่อนเก็บเกี่ยว ควรระบายน้ำออกให้หมด เพื่อสะดวกในการเก็บเกี่ยว
และช่วยให้ข้าวสุกสม่ำเสมอ

-  ระยะเก็บเกี่ยวที่เหมาะสม 28 – 30 วัน หลังออกดอก เป็นระยะพลับพลึง

- การเก็บเกี่ยว จะเก็บเกี่ยวเป็นแปลงๆ เมื่อเกี่ยวแล้วให้ผูกป้ายบอกชื่อพันธุ์และ
หมายเลขประจำแปลงติดไว้ด้วย หากใช้เครื่องเกี่ยวนวดต้องทำความสะอาด
เครื่องเกี่ยวนวด ก่อนทำการเก็บเกี่ยวทุกครั้ง กรณีที่มีการเปลี่ยนพันธุ์

การลดความชื้น

ลดความชื้นทันทีหลังจากเก็บเกี่ยวหรือนวด มิฉะนั้นจะทำให้เมล็ดได้รับ
ความเสียหายจากเชื้อรา เมล็ดพันธุ์เสื่อมความงอกเร็ว อายุการเก็บรักษาสั้น

เก็บรักษาเมล็ดพันธุ์
เก็บในที่สะอาด ปลอดภัยจากนก หนู และแมลงศัตรูในโรงเก็บ

มาตรฐานเมล็ดพันธุ์ข้าว ของกองวิจัยและพัฒนาข้าว กรมการข้าว

หมายเหตุ    - ในเมล็ดพันธุ์หลักข้าวเจ้า ไม่ให้มีข้าวเหนียวปน

- ในเมล็ดพันธุ์หลักข้าวเหนียวมีข้าวเจ้าปนได้ไม่เกิน 5 เมล็ดใน 500 กรัม

- ในทางปฏิบัติสำหรับเมล็ดข้าวพันธุ์หลักจะใช้ความงอก (ต่ำสุด) 85% 
ในการพิจารณาจัดสรรและแนะนำให้ลดความชื้นลงต่ำกว่า 12%